Een festivalimpressie in vogelvlucht aan de hand van een dozijn concerten
UTRECHT, 15 locaties, 29 augustus t/m 7 september, 33e editie van het Festival oude muziek. Thema: Habsburg, met composities van o.a. Isaac, De Monte, Biber, Fux en Zelenka.
Het festival oude muziek Utrecht beleefde de afgelopen tien dagen haar 33e editie, een getal waar menige carnavalsvereniging mee aan de haal zou zijn gegaan. De organisatie had het hoofd echter nuchter gehouden en koos voor het thema 'Habsburg', een kapstok waar maar liefst tien eeuwen composities aan te hangen bleken.
Zo waren de St. Willibrorduskerk en de St. Catharinakerk ingericht om podium te bieden aan de oudste muziek, uit de middeleeuwen. Een voorbeeld hiervan was te horen door het Tiburtina Ensemble, dat liederen bracht over de Boheemse koning Wenceslaus II en koningin Judith (Guta) van Habsburg. 'Gewapend' met historische instrumenten als een Romaanse harp en een vedel vertolkten drie sopranen en een alt met veel verve liederen in het (middeleeuws) Duits, Tsjechisch en Latijn. Ook het Ensemble Leones bleek zich gespecialiseerd te hebben in muziek uit deze periode. De kleurrijke componist Oswald von Wolkenstein werd in de schijnwerpers gezet met zeer levend geschilderde liederen, gezongen en daarbij begeleid op harp, draailier, vedel, blokfluit, luit, doedelzak en... koehoorn. Dit laatste instrument baadde zich weldadig in de ruime akoestiek van de St. Willbrorduskerk.
Iets recenter werk, uit de renaissance, kwam aan bod in de Pieterskerk, de Domkerk en de Lutherse kerk, terwijl ook de Grote Zaal van TivoliVredenburg voor deze periode podium bood aan niet de minste groepen: donderdag The Tallis Scholars en (de eerste) zaterdag het Huelgas Ensemble. Het meest opvallend, naast de van dit ensemble spreekwoordelijke vocale perfectie, was het voortdurend wisselen van de opstelling. Nu eens stonden acht zangers in een cirkel, dan weer vier mannen op het podium en drie vrouwen op de balustrade. Slechts op enkele momenten waren de twaalf zangers tegelijk in touw, zoals bij Turpe sequi casum, net als alle andere stukken van de Sloveense Jacobus Gallus, die bij velen bekend is als Jacob Handl. Op de laatste dag was in de Pieterskerk Companyia Musical te horen. Dit louter vocale vijftal, geleid door routinier Josep Cabré, bracht met mooi uitgebalanceerd stemmenweefsel een fraaie ode aan Heinrich Isaac, die nog wel eens van Nederlandse origine kan zijn geweest.
Zeventiende eeuwse muziek was verspreid over een groter aantal podia: de kleinere zalen van TivoliVredenburg, maar ook kerken als de Jacobi, Leeuwenbergh, Lutherse en de Geertekerk. Hier was ik op de eerste zaterdag getuige van een optreden van het Barocktrompetenensemble Berlin, dat een prachtige klankdemonstratie gaf van het samensmelten van strijkers en koperblazers. Hoe moeilijk een historische trompet te bespelen is, werd regelmatig pijnlijk duidelijk. The Rare Fruits Counsil deed er woensdag nog een schepje bovenop: hier ontbraken bij de natuurtrompetten zelfs de gaatjes, reden voor festivaldirecteur Xavier Vandamme om dit concert, bolstaand van bijna dansante uitvoeringen, persoonlijk in te leiden.
Precies een dag later dan de Berlijnse trompettisten hoorde ik hier het Collegium Marianum, uit Praag, voor mij een van de hoogtepunten van het festival: Paascantates van Zelenka. Dit wonderschone repertoire bleek al in 2011 aan de cd toevertrouwd te zijn en dit schijfje was na afloop van het concert ook nog eens te koop. Een paar uur later hoorde ik Ars Antiqua Austria, met de St. Florianer Sängerknaben met composities van dé grote onbekende van het festival: Benedikt Anton Aufschnaiter. De majestueuze klank werd nog eens overtroffen door de grandeur van de maar liefst 36-stemmige mis van Biber. Eveneens in de Grote zaal van TivoliVredenburg klonk op woensdagavond muziek van een na dit festival ineens beroemde Antonio Bertali, uitgevoerd door Concerto Palatino, La Dolcezza en een all-star formatie zangers, waaronder Maria Christina Kiehr, Jan van Elsacker en Harry van der Kamp. Waarschijnlijk de laagst gezongen tonen ooit door twee bassen klonken op deze avond.
Ook de achttiende eeuw was goed vertegenwoordigd, met concerten in diverse kerken, TivoliVredenburg, maar ook in Theater Kikker. Hier hoorde ik een gedeclameerde versie van het drama Medea, op muziek van de Bohemer Benda. Het was even wennen aan gesproken tekst, in plaats van zang, maar de dramatische kracht was des te intenser. Ook het concert van Zefiro, op de slotdag, in een van de nieuwe zalen die TivoliVredenburg rijk is, 'Herz' viel in deze stijlperiode. Zowel de muziek van de 'festivalcomponisten' Fux en Zelenka als de minder bekende Reichenauer kende veel virtuositeit: het was alsof de muziek nergens stil stond. Toegiften waren tot dan toe schaars geweest, maar nu kon er nog een gavotte van Bach af.
Het slotconcert was een -eveneens 18e eeuwse- bekroning van dit prachtige festival, al ruim drie decennia het absolute Walhalla voor de oudemuziek-liefhebber. Het was overigens niet de eerste keer dat het festival werd besloten met een requiem en dat terwijl er toch zeker volgend jaar een 34e editie komt. Of zou het letterlijk om de 'rust' moeten gaan die de organisatie en vrijwilligers nu ruimschoots verdiend hebben, na 10 dagen buffelen? Behalve het Kaiserrequiem klonken er ook nog andere werken van Fux, stuk voor stuk met veel toewijding vertolkt door de gerenommeerde zangers van Vox Luminis en de ragfijn spelende instrumentalisten van het Scorpio Collectief.
gezien op: 29 augustus t/m 7 september 2014
geschreven door: Koen Edeling
Bijschriften foto's (van boven naar beneden:) het Laboratorium: Benda's Medea/ Barocktrompetenensemble Berlin (foto: Foppe Schut)/ Concerto Palatino/ Ensemble Leones (foto: Anna van Kooij)
